عناصر معماری ایرانی

ایران هم زمان با قرون وسطا در اروپا شاهد ظهور زیباترین عجایب هنر و معماری ایرانی پس از ورود اسلام بوده است. این شگفتی ها بیشتر در زمان سلسله صفوی، زمانی که اصفهان پایتخت پارس بود، پدید آمد. معماری ایرانی از سالهای 1500 تا 1800 ، که به عنوان دوره مدرن اولیه شناخته می شود، دارای عناصر معماری کاملاً متمایز مانند قوس های نوک تیز ، استالاکتیت های مجسمه ای ، معروف به “مقرنس” و گنبدهای پیازی با تزئینات گل است. کاشی های چند رنگ آبی ، طلایی ، فیروزه ای و سفید ، فضای داخلی مساجد و کاخ ها را به شکل اشکال پیچیده گل و هندسی و همچنین خط عربی به نقل از آیات قرآن پوشانده است.

معماری شگفت انگیزی که در زمان خود ظهور کرده است تا امروز چشم نواز باقی مانده است. این سبک معماری با جذابیت خود، احساس شما را به سمت آسمان ها می برد. بنابراین ، بیایید درباره ذات این جذابیت بی نظیر صحبت کنیم.

عناصر معماری ایرانی در بناهای تاریخی معروف

آینه کاری:

کاخ گلستان به معنای کاخ گل ها است و محل اقامت سلطنتی سلسله قاجار بود که در قرن نوزدهم بر ایران حکومت می کرد. در این بنا شاهد آینه کاری که از هنرهای قدیم ایران در حوزه معماری بوده است، هستیم.

با توجه به این که، این بنا برای اقامت شاه در نظر گرفته شده است، به درخشش آن بیش از هر چیزی توجه شده است. برای نمایان ساختن یک درخشش اشرافی، چه چیزی بهتر از آینه هایی که باریکه ای از نور را هزارن برابر بازتاب می کنند؟

آینه از عناصر معماری ایرانی است که برای تزئین داخل ساختمان، با چسباندن قطعه های کوچک آینه به شکل های هندسی و گل بوته های پدیدار می شود. هنرمند با استفاده از شیشه و برش های دقیق فضایی درخشان می افریند که از بازتاب نور در قطعات بی‌شمار آینه تشعشع، درخشش و زیبایی در بنا ها را ایجاد می کند.

رنگ آبی پارسی:

مسجد جامع اصفهان یا مسجد جامعی اصفهان، مسجدی است که در آن نماز جماعت پایتخت سابق ایران برگزار می شده است. اصفهان برای مدت بسیار طولانی پایتخت ایران بوده است. به همین دلیل هر آنچه از هنر معماری ایرانی بخواهید بدانید، با بررسی بناهای کهن اصفهان به آن می رسید.

آنچه در بنای مسجد جامع اصفهان خودنمایی می کند رنگ آبی ویژه ی آن است. این رنگ به قدری در معماری قدیم ایران رایج است، که در جهان آن را به عنوان آبی پارسی (Persian blue)  می شناسند.

این آبی پارسی سه تناژ رنگ دارد. آبی پارسی (روشن متوسط) آبی پارسی ملایم (متوسط کمی مایل به خاکستری آبی یا همان نیلی سیر) و یک رنگ تیره تر که به عنوان آبی پارسی تیره (نیلی پارسی) شناخته می شود. کد رنگی این نوع آبی در نرم افزارها #1C39BB می باشد.

مقرنس ها:

خانه بروجردی در کاشان، یک خانه قدیمی است که در زمان قاجار توسط استاد علی مریم برای همسر یک تاجر ثروتمند ساخته شده است. این خانه به دلیل معماری زیبا و دلنشینی که دارد همواره به عنوان یک شاهکار تاریخی به نمایش عموم در می آید.

آنچه در این خانه بسیار چشم نوازی می کند مقرنس های آن است.

مقرنس‌ها در ابتدا ازجمله عناصر موثر در ساختن گنبدها بود، اما با گذر زمان کاربرد اولیه خود را از دست داد و به عنوان تزئین سقف ها و یا گوشه های ساختمان به کار گرفته شد.

طبق آنچه در مجله معمارنامه آمده است، معماران ایرانی در ساخت این عناصر چنان مهارتی داشتند که نمی گذاشتند موجب سنگینی سقف شود و به پایه بنا فشاری وارد آورد. به کار گیری مقرنس ها به عنوان یکی از عناصر معماری ایرانی موجب شد، ایرانیان در حوزه هنر کاشی کاری بناها نیز آثار چشم نوازی را خلق کنند. همچنین منبت کاری بر وسایل چوبی در برخی موارد، از این مقرنس ها الهام گرفته شده است.

کاشی به عنوان یکی از عناصر معماری ایرانی

کاشی کاری جذاب مسجد جامع یزد نیز، توجه بسیاری از افراد در سطح جهان را به خود جذب کرده است و موجب شده این شهر به یک شهر توریستی و گردشگری تبدیل شود. نوع به کارگیری عناصر معماری ایرانی در این بنا به قدر جذابیت دارد که می توان ساعت ها محو تماشای آن شد.

در این مسجد کاشی کاری با شیوه معرق انجام شده است و دلیل معروفیت آن ظرافت و دقت در آن است. اگر عکس گردشگران یزد را مشاهده کنید کمتر کسی را می بینید که با این کاشی کاری ها عکسی یادگاری نداشته باشد. همانطور که در تصویر مشاهده می کنید ترکیب کاشی کاری معرق با تناژهای مختلف آبی پارسی آن را تبدیل به یک هنر انحصاری ایرانی کرده است.

به کار گیری شیشه های رنگی در معماری ایرانی

مسجد نصیر الملک شیراز در قرن نوزدهم و در زمان حکومت قاجار ساخته شد. این مسجد به مسجد صورتی نیز معروف است و با شیشه های رنگارنگ آن قابل تشخیص است. نوری که از پنجره ها عبور می کند به زیبایی روی کاشی های زمین می تابد و بازتاب آن رنگ های زیبا می آفریند.

نور و رنگ دو عنصر اصلی در طراحی معماری و دکوراسیون داخلی هستند. شاهکاری مثل مسجد نصیر الملک شیراز نشان می دهد، معماران ایرانی در به کارگیری این دو عناصر مهارت فراوان داشته و در طرح های خود مواردی را وارد می کردند که رنگ و نور را هرچه بهتر به نمایش بگذارد.

البته این مورد تنها مربوط به گذشته ایران نیست و در حال حاضر هم برای هر بنایی که استفاده شود، جذابیت خود را دارد.

به کاربردن درها و پنجره های مشبک و تزئین آن با شیشه های رنگی، هم نور فضا را به اندازه کافی تامین می کرد و هم جلوه های بصری جذابی ایجاد می کرد.

بیشتر بخوانید : بی هویتی معماری شهری ایران

کلام اخر

عناصر معماری ایرانی دلیل تمایز آن از سایر سبک های معماری در جهان است. امروزه معماری در ایرانی دستخوش تغییر شده است و با سبک های اروپایی درآمیخته شده است. در واقع آن چه که امروزه شاهد آن هستیم را نمی توان معماری ایرانی در نظر گرفت.

اما اگر به دنبال لذت بردن از سبک معماری ایران هستید، حتما سری به بناهای قدیمی تر بزنید. بناهای ایرانی به نوعی ساخته می شوند که نور و دما همیشه به میزان کافی باشد. رعایت مسائل فنی موجب ایجاد تعادل دمایی در هر فصل و بهره گیری کافی از نور خورشید می شود. به علاوه تزئینات جذاب و ستون های بلند و سقف های مرتفع شکوه معماری ایرانی نمایان می کند.